KNIELEN BIJ EEN HUWELIJKSAANZOEK
Door te knielen maakt iemand zich letterlijk klein voor de ander, vertelt theoloog André Mulder. „In algemene zin is knielen een fysieke uitdrukking van nederigheid.” Mensen knielen als ze een hoger geplaatst of machtiger iemand vragen om vergeving of gratie, zoals bij krijgsgevangenen en ter dood veroordeelden. In religies is knielen een gebedshouding. „Knielen drukt de kleinheid en afhankelijkheid voor God uit.”
Om een gunst vragen daar ligt een parallel met het huwelijksaanzoek, zegt Mulder. De vrouw of man vraagt om een gunst. „Je maakt je klein in de hoop iets van de ander te ontvangen.”Het initiatief lag vroeger altijd bij de man, en het was aan de vrouw om ja of nee te antwoorden. Volgens Ineke Strouken, directeur van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur, is dat een belangrijk moment, omdat de vrouw in het dagelijks leven niet zoveel te zeggen had. „Door te knielen bij het aanzoek plaatst de man de vrouw op een voetstuk.”
Vroeger was het gebruikelijk dat de vrouw de man meerdere keren afwees, om zo haar huwelijkswaarde te verhogen. Strouken: „Een vrouw liet zo weten dat ze niet zomaar te krijgen is en dat er mogelijk andere kandidaten waren.”
Veel huwelijksaanzoeken werden gedaan op vaste momenten in het jaar, weet Strouken, zoals met Sinterklaas. De man maakte dan een ‘speculaasvrijer’, verpakt in goud papier en versierd met zuurtjes, soms zelfs met een gedicht. Die zette hij aan de deur. De vrouw kon kiezen of ze de koek aannam of stukgooide op straat, als ze de man niet wilde.
Nederland kende vroeger veel gearrangeerde huwelijken. Toch kon de vrouw laten blijken of ze de man zag zitten of niet. Strouken: „Eén keer in de vier jaar, op 29 februari tijdens schrikkeljaren, kon de vrouw zelfs zelf het initiatief nemen en de –vaak wat verlegen – man vragen.”
Het traditionele huwelijksaanzoek is nog steeds populair. Volgens onderzoek van Europeesche Verzekeringsmaatschappij gaat 57 procent van de mensen voor de partner op één knie. Dat knielen kopiëren ze van allerlei tv-programma’s, denkt Mulder. Zeker voor de camera’s, terwijl heel Nederland meekijkt, kun je zo’n knielende geliefde moeilijk weigeren, vindt hij. „En dan lijkt het gebaar van onderwerping zich in zijn tegendeel te veranderen: het wordt een vorm van machtsuitoefening.”
Knielen bij een huwelijksaanzoek